Ωραίο μορφωτικό και ψυχαγωγικό περίπατο στην Πλάκα και στο Μοναστηράκι της Αθήνας απόλαυσαν την Κυριακή 29 Οκτωβρίου. όσοι συμμετείχαν στην εκδρομή που διοργάνωσε η Συνεργασία για το Περιβάλλον του Κορωπίου. Κάτω από τον ηλιόλουστο ουρανό έγινε ξενάγηση σε ορισμένα ιστορικά μνημεία, όπως στο μνημείο του Λυσικράτη, στα αρχοντικά των Μπενιζέλων και των Λογοθετών και άλλα. Ξεναγός ήταν η γνωστή αθηναία ξεναγός και συγγραφέας κυρία Άρτεμις Σκουμπουρδή. Παράλληλα ο Γιάννης Πρόφης αναφέρθηκε στις σχέσεις μεταξύ παλαιών Κορωπιωτών και Αθηναίων και στο Κτηματολόγιο του 1793.
Ο Λυσικράτης χορηγός από τη… Χαλιδού Κορωπίου – Παιανίας !
Ο Λυσικράτης ήταν χορηγός στα Διονύσια και μετά τη νίκη του ανήγειρε το μνημείο το έτος 335 – 334 π. Χ. προκειμένου να τοποθετήσει πάνω σε υψηλή βάση το έπαθλο που κέρδισε, το οποίο ήταν ως συνήθως ένας χάλκινος τρίποδας. Το μνημείο είναι σήμερα γνωστό ως Μνημείο του Λυσικράτη ή Φανάρι του Διογένη.
Πάνω στο σώμα της βάσης υπάρχει η εξής επιγραφή: «Λυσικράτης Λυσιθείδου Κικυνεύς εχορήγει». Απ’ αυτήν πληροφορούμαστε ότι ο Λυσικράτης καταγόταν από την μικρή κώμη της Αττικής Κίκυννα (η Κίκυννα, θηλ.). Η μικρή αυτή πόλη, σύμφωνα με σύγχρονους αρχαιολόγους, τοποθετείται μεταξύ των αρχαίων Δήμων Σφηττού και Παιανίας, στις υπώρειες του όγκου του κυρίως Υμηττού, όπου η σημερινή τοποθεσία Χαλιδού και υπάγεται εν μέρει στο Δήμο Κορωπίου και εν μέρει στο Δήμο Παιανίας. Οι κάτοικοι της, όπως και οι κάτοικοι του Σφηττού υπάγονταν στην Ακαμαντίδα φυλή, ενώ οι κάτοικοι της Παιανίας στη Πανδιονίδα.
Παρατηρούμε εδώ ότι το όνομα Λυσικράτης αναφέρεται στην αφιερωτική πλάκα του ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κορωπί, έτους 1730, όπου στην επάνω άκρη της πλάκας έχει παραμείνει η αρχαία χάραξη των γραμμάτων [ΛΥ]ΣΙΚΡΑΤΗΣΑΝΑΓΥΡ[ΑΣΙΟΣ]. Επομένως στην αρχαία Μεσογαία εκτός από τον Λυσικράτη τον Κικυννέα έχουμε και τον ομώνυμό του από τον Αναγυρούντα, δηλ. τη σημερινή Βάρη.
Σιορ Λογοθέτης και Κτηματολόγιο 1793
Με την ευκαιρία που βρισκόμαστε τώρα στα ερείπια του αρχοντικού των Λογοθέτηδων σε μας τους Κορωπιώτες έρχεται στο νου το όνομα σιορ Λογοθέτης, που το συναντάμε σ’ ένα παλιό έγγραφο που αφορά το Κορωπί. Ο τίτλος του εγγράφου αυτού είναι «Η μοιρασιά του Κουρσαλά 1793. Σεπτέμβριος με λαχνούς.
Πρόκειται για το μεγάλης ιστορικής και λαογραφικής αξίας αρχαιότερο σωζόμενο έγγραφο που διαθέτει το Κορωπί. Το πρωτότυπο χειρόγραφο δεν σώζεται αλλά ευτυχώς δημοσιεύτηκε από τον Δ. Γρ. Καμπούρογλου στο Β΄ τόμο των Μνημείων της Ιστορίας των Αθηναίων. Σώθηκε όμως και σε άλλο χειρόγραφο αντίγραφο, αλλά όχι ολόκληρο.
Το περιεχόμενο του εγγράφου είναι σήμερα ακατανόητο, γι’ αυτό χρειάζονται σχόλια και επεξηγήσεις για να γίνει κατανοητό. Εν πάση περιπτώσει και σε μας που ασχοληθήκαμε μ’ αυτό υπάρχουν αρκετές ασάφειες και ερωτηματικά.
Εκείνο όμως που μπορούμε να πούμε χωρίς καμιά αμφιβολία είναι ότι το έτος 1793 ολόκληρη η κτηματική περιουσία των Κορωπιωτών δημεύτηκε και μοιράστηκε σε 6 άτομα, από τα οποία τα 5 ήσαν Τούρκοι και 1 Έλληνας. Η μοιρασιά αυτή αποτελεί μνημείο αυθαιρεσίας, αρπαγής και βαρβαρότητας εκ μέρους της τουρκικής διοίκησης,
Οι Τούρκοι ήσαν 1) Ο Αχμέτ Αγάς Λιουτουφής, 2) Ο Μουφτή Εφέντης, 3) Μουλά Μουσταφάς, 4) Μεημέτ Αγάς Μελέκ Εφέντης («Μελιέτσης»), 5) Αχμέτ Αγάς Στειραγγής και 6) Ο Έλληνας Σιορ Λογοθέτης.
Αιτία της μοιρασιάς ήταν η αυθαιρεσία του τυραννικότερου Βοεβόδα που γνώρισε ποτέ η Αθήνα, του ασιάτη Χατζή Αλή Χασεκή, που ηγεμόνευσε στην Αθήνα επί μιαν 20ετία περίπου. Χαρακτηρίζεται από τους χρονικογράφους της εποχής ως σκληρός, απάνθρωπος, άπληστος, αιμοβόρος, αιμοσταγής, φιλήδονος, δόλιος, ραδιούργος, θηρίο και τρομοκράτης.
Ο Σιορ Λογοθέτης είναι πιθανώς εκείνος που οι ντόπιοι αποκαλούσαν «Mëfrëngu». που μάλλον σημαίνει «ο πλέον Φράγκος», λόγω της φράγκικης ενδυμασίας του. Η λ. σιορ είναι σύντμηση της ιταλικής και ισπανικής λ. segnor. Το πλήρες όνομά του δεν αναφέρεται στο έγγραφο, αλλά από άλλες πηγές μαθαίνουμε ότι πρόκειται για τον Νικόλαο Χωματιανό Λογοθέτη. (Κατ’ άλλους για τον πατέρα του Σπυρίδωνα.) Η οικογένεια Λογοθέτη εμφανίστηκε στην Αθήνα από το 1600 και καταγόταν από τη Ζάκυνθο και την Κέα. Ανήκε ανέκαθεν στις αριστοκρατικές οικογένειες της Αθήνας και φαίνεται ότι απολάμβανε της εμπιστοσύνης και εύνοιας όχι μόνο των Τούρκων, αλλά και των Φράγκων. Μ’ αυτόν τον τρόπο τα μέλη της κατόρθωναν να αποκτούν πάντα διάφορα αξιώματα και οφίκια, όπως να εκλέγονται δημογέροντες, να γίνονται πρόξενοι κ.λ.π. Ο Νικόλαος Λογοθέτης μάλιστα διορίστηκε υποπρόξενος της Αγγλίας στην Αθήνα με υπογραφή του λόρδου Έλγιν. Και ήταν επόμενο να συμβεί αυτό, αφού η αυλή του Λογοθέτη φιλοξενούσε πολλά από τα ανάγλυφα του Παρθενώνα, που με βάρβαρο τρόπο ο Έλγιν είχε αποσπάσει, μέχρι τη μεταφορά τους με τα πλοία στην Αγγλία.
Τα τετράποδα των κορωπιωτών σε… πάρκινγκ της οδού Μητροπόλεως στην Αθήνα
Οι Κορωπιώτες είχαν παλιά εξασφαλίσει χώρο στο κέντρο της Αθήνας για να έδεναν τα ζώα που χρησιμοποιούσαν ως μεταφορικά μέσα για να έρθουν στην Αθήνα για διάφορες δουλειές και κυρίως να πουλήσουν τα προϊόντα που μετέφεραν, όπως κρασί, σανό, σύκα, στάχτη κ.λ.π. Ο χώρος αυτός, που ήταν μια συνηθισμένη μάντρα, ίσως μη περιτοιχισμένη σε όλες τις πλευρές της, βρισκόταν δίπλα στη Μητρόπολη, επί της οδού Μητροπόλεως και ακριβώς εκεί που μέχρι πριν λίγα χρόνια βρισκόταν το Υπουργείο Παιδείας. Όταν ελευθέρωναν τα ζώα από τα φορτία τους, έδεναν εκεί τα άλογα με τα κάρα, τα μουλάρια και τα γαϊδουράκια τους με το σάγμα (σαμάρι). Κατόπιν πήγαιναν σε καταστήματα στο Μοναστηράκι, στην Πλάκα και στην οδό Αθηνάς για να ψωνίσουν χρήσιμα πράγματα για το σπίτι και επισκεφτούν ένα σωρό συγγενείς και φίλους που έμεναν στην Αθήνα. Έτσι ήσαν ήσυχοι ότι τα ζώα τους φυλάσσονταν με ασφάλεια στη μάντρα.
Δεν είναι γνωστό από πότε διέθεταν αυτήν τη μάντρα, υποθέτω όμως γύρω στο 1860, που πυκνοκατοικήθηκε η Αθήνα και υπήρχε πρόβλημα ελεύθερων χώρων για τη στάθμευση των ιππήλατων τροχοφόρων και των άλλων ζώων που έφεραν σάγμα (σαμάρι). Δεν είναι επίσης γνωστό μέχρι πότε η πιο πάνω μάντρα χρησιμοποιούνταν από τους Κορωπιώτες για τον σκοπό αυτό, υποθέτω όμως και πάλι ότι η χρήση αυτή σταμάτησε περί τις αρχές του 20ού αι. Είναι όμως γνωστό ότι τόσο ο χώρος αυτός όσο και το παρακείμενο εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης ανήκαν στη Μονή Πεντέλης.
Η ανταλλαγή της αθηναϊκής μάντρας με το Κίτσι
Η σημερινή παράδοση, που αγνοεί ότι ο χώρος ανήκε στη Μονή Πεντέλης (Δημοσθένης Βασιλείου – Παπακωνσταντίνου, 2017) λέει ότι τη μάντρα την παραχώρησαν οι Αθηναίοι στους Κορωπιώτες με αντάλλαγμα αγροτική έκταση των Κορωπιωτών στο Κίτσι. Η έκταση στο Κίτσι, έκτασης 22 στρεμμάτων, βρισκόταν εκεί που τώρα υπάρχουν τα σχολικά συγκροτήματα. Προσθέτει επίσης ότι η ανταλλαγή αυτή έγινε δια λόγου, χωρίς νόμιμους τίτλους, και για τον λόγο αυτόν οι Κορωπιώτες δεν απέκτησαν ποτέ πραγματική κυριότητα. Πράγματι αν υπήρχαν νόμιμοι τίτλοι, τότε η κυριότητα της αθηναϊκής μάντρας θα είχε περιέλθει στην Κοινότητα ή στο Δήμο Κορωπίου και τα οφέλη απ’ αυτήν την τεραστίας αξίας ιδιοκτησία θα ήταν για τους Κορωπιώτες πολύ μεγάλα.
Όσον αφορά την έκταση του σημερινού σχολικού συγκροτήματος στο Κίτσι, που οι Κορωπιώτες «είχαν παραχωρήσει στους Αθηναίους», ενώ την είχαν παραχωρήσει, όπως είδαμε, στη Μονή Πεντέλης, δεν διαθέτουμε κάποιο στοιχείο που να πιστοποιεί αυτό. Εκείνο όμως που είναι γνωστό και βέβαιο είναι ότι προ πολλών δεκαετιών ανήκε στο Υπουργείο Γεωργίας, ως δασική έκταση, και η εκμετάλλευσή της είχε ανατεθεί στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Κορωπίου. Πολλοί είναι εκείνοι που θυμούνται ότι ο διευθυντής του σχολείου Σταμάτης Μπέτσης ενοικίαζε την έκταση ίσως από τη 10ετία του 1930 έως τη 10ετία του 1960 σε Κορωπιώτες γεωργούς που καλλιεργούσαν εκεί κριθάρι και βρώμη, χρησιμοποιούσε δε το ενοίκιο προς όφελος του σχολείου.
Ο κ. Γιάννης Πρόφης αναφέρθηκε επίσης και στις σχέσεις των αθηναίων εμπόρων κρασιού (κυρίως ταβερνιάρηδων) και των Κορωπιωτών, καθώς και στην οικογένεια του αθηναίου αγωνιστή του ’21 Γιαννάκη Ν. Κοτζιά και των απογόνων του που εγκαταστάθηκαν στο Κορωπί.
