Οι περιοχές Λαμπρικών και Κίτσι – Θήτι, όπως άλλωστε και η ευρύτερη περιοχή της δυτικής Μεσογαίας, κατοικήθηκαν από του προϊστορικούς χρόνους.
Όπως περιγράφουν αναλυτικά οι Όλγα Κακαβογιάννη κά (1,2,3) οι ανασκαφές που έγιναν το 2002, κατά την διαπλάτυνση της λεωφόρου Βάρης – Κορωπίου, ανέδειξαν κατά μήκος του δρόμου αλλά και γύρω από αυτόν οικισμούς, εργαστήρια, νεκροταφεία που μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικήθηκε από το τέλος της νεολιθικής εποχής.
Στην περιοχή των Λαμπρικών, περίπου 700 μέτρα νοτιοδυτικά από τον Άγιο Ιωάννη «Μετανοείτε», αποκαλύφθηκε μικρός οικισμός, με αραιή δόμηση, της Πρωτοελλαδικής Ι και ΙΙ. Το σπουδαιότερο εύρημα της ανασκαφής αυτής ήταν, χωρίς αμφιβολία, η ανακάλυψη ενός εργαστηρίου μεταλλουργίας που είναι το αρχαιότερο σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. Στο εργαστήριο γινόταν η επεξεργασία αργυρούχου μολύβδου για την παραγωγή αργύρου με την μέθοδο της κυπέλλωσης, παραπροϊόν της οποίας ήταν o λιθάργυρος.
Κατά τη μεσοελλαδική και υστεροελλαδική περίοδο οι κάτοικοι φαίνεται ότι συγκεντρώθηκαν, νοτιοδυτικότερα, γύρω από το λόφο Ψηλοκορυφή (Κόντρα Γκλιάτε). Απόδειξη το μυκηναϊκό νεκροταφείο στη γειτονική Σκάλα Βουρβάτσι που αποκαλύφθηκε κατά τις εργασίες διαπλάτυνσης της λεωφόρου. Το νεκροταφείο αυτό είναι μέρος του νεκροταφείου που είχε αρχικά ανασκαφεί από τον Ν. Κυπαρίσση την διετία 1926 – 1927. Στην διάρκεια των έργων αποκαλύφθηκαν 10 τάφοι που όλοι, εκτός ενός, είχαν συληθεί.
Με την αρχή των ιστορικών χρόνων οι κάτοικοι επιστρέφουν και πάλι στα Λαμπρικά. Κοντά στον Άγιο Ιωάννη «Μετανοείτε» αποκαλύφθηκαν τμήματα δύο νεκροταφείων που χρονολογούνται από τα τέλη του 9ου έως και τις αρχές του 7ου αιώνα.
Λείψανα της αρχαϊκής περιόδου δεν ανασκάφηκαν. Όμως σημαντικά ευρήματα (cavetto capital κά) από την περιοχή αλλά και ποικίλα όστρακα αγγείων βεβαιώνουν τη συνέχιση της κατοίκησης στον γύρω χώρο κατά τους αρχαϊκούς χρόνους.
Στους κλασσικούς χρόνους στην ευρύτερη περιοχή αναπτύχθηκε ένας από τους μεγαλύτερους αρχαίους δήμους της Αττικής, ο δήμος των Λαμπτρών. Στην πραγματικότητα ήταν ένας δήμος με δύο οικιστικά κέντρα. Το πρώτο, στα σημερινά Λαμπρικά, ήταν ο δήμος των μεσόγειων (Καθύπερθεν – Άνω ) Λαμπτρών ενώ το δεύτερο, στο σημερινό Κίτσι – Θήτι, ήταν ο δήμος των παράλιων (Υπένερθεν – Κάτω) Λαμπτρών.
Όπως μας πληροφορούν η Ελένη Ανδρίκου και η Κερασία Ντούνη (4) η ταύτιση του δήμου βασίστηκε στον κατάλογο παραλίων δήμων του Στράβωνα και σε δυο επιγραφές. Η πρώτη βρέθηκε στον Όσιο Λουκά στα Λαμπρικά σε αναθηματική στήλη προς τον Απόλλωνα από 37 αναθέτες που δεν αναφέρονται με το πατρώνυμό τους αλλά ως “…τρεις” από το “Λαμπτρείς”. Η άλλη βρέθηκε στο πηγάδι του Κίτσι. Είναι ένα τιμητικό ψήφισμα προς τιμήν του Φιλοκήδη, από τις Αχαρνές, με το οποίο οι κάτοικοι του δήμου του προσφέρουν ατέλεια.
Ο δήμος ανήκε στην Ερεχθηίδα φυλή και συμμετείχε με 14 βουλευτές στη βουλή των 500. Ήταν ο τρίτος σε μέγεθος δήμος με πρώτο τις Αχαρνές που είχαν 20 βουλευτές. Οι Λαμπτρές Υπένερθεν αντιπροσωπεύοταν από 9 βουλευτές και οι Λαμπτρές Καθύπερθεν από 5.
Ο πυρήνας του αρχαίου δήμου Λαμπτρών Καθύπερθεν, όπως υπογραμμίζουν οι Όλγα Κακαβογιάννη κά, πρέπει να ήταν στην περιοχή ανάμεσα στον Άγιο Λουκά, την Αγία Τριάδα και τον Άγιο Ιωάννη «Μετανοείτε». Η άποψη αυτή τεκμηριώνεται από το διάσπαρτο αρχαίο οικοδομικό υλικό και κεραμική που βρέθηκαν στην περιοχή και τα οποία καλύπτουν ολόκληρη την περίοδο από τους μυκηναϊκούς χρόνους μέχρι τους ρωμαϊκούς.
Ο αρχαίος δήμος των παραλίων Λαμπτρών, με τους περισσότερους βουλευτές, ήταν μεγαλύτερος σε πληθυσμό και είχε την μεγαλύτερη έκταση. Περιλάμβανε τις δύο πεδιάδες στα ανατολικά του λόφου Ψηλοκορυφή (Κόντρα Γκλιάτε), το Θήτι και το Κίτσι και πιθανότατα έφθανε έως την σημερινή Αγία Μαρίνα. Στα δυτικά γειτνίαζε με τον αρχαίο δήμο του Αναγυρούντος, τη σημερινή Βάρη.
Το 307 π.Χ. όταν οι 10 Αθηναϊκές φυλές αυξάνονται σε 12, οι Λαμπτραί Καθύπερθεν μεταφέρονται στη νεοϊδρυθείσα Αντιγονίδα φυλή με 7 βουλευτές. Τότε μάλλον δημιουργήθηκε η ανάγκη να οριοθετηθούν οι δύο δήμοι και χαράχθηκαν πάνω σε βράχια, κατά μήκος της κορυφογραμμής του Μαύρου Λόφου (Κόντρα Ζέζε), τα 9 σημεία – όρια, ΟΡςΠΜ, που είναι ορατά όπως ανεβαίνει κανείς από το νότο προς το βορρά.
Στις δυο πεδιάδες του Κίτσι και του Θήτι βρέθηκαν πολλά αρχαία οικιστικά κατάλοιπα. Έχουν βρεθεί τμήματα αρχαίων δρόμων με μακραίωνη χρήση, νεκροταφεία και ταφικοί περίβολοι, κατάλοιπα κτηρίων καθώς και αγροικίες που χρονολογούνται έως και τη ρωμαϊκή περίοδο.
Στην περιοχή υπάρχουν ενδείξεις για ιερά αφιερωμένα σε διάφορες θεότητες. Στην κορυφή του λόφου Ψηλοκορυφή (Κόντρα Γκλιάτε) υπήρχε ιερό αφιερωμένο σε γυναικεία θεότητα ενώ στο λόφο της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας υπήρχε ιερό αφιερωμένο στην Αφροδίτη ή τον Διόνυσο. Επιγραφή δηλώνει την ύπαρξη ιερού των Νυμφών στον Αλυκό.
Για τα Λαμπρικά στους υστεροβυζαντινούς χρόνους ο Σεραφείμ Κόλλιας γράφει (5) ότι ο οικισμός λεγόταν Λαμπρά και το κοντινό του βουνό, ο Υμηττός, Λαμπροβούνι. Ο οικισμός διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα οπότε με τη σύμπτυξη των περιφερειακών οικισμών προς τον Κουρσαλά (Κορωπί), εγκαταλείφθηκε.
Με την ερήμωση του οικισμού η Μονή Πεντέλης ίδρυσε μοναστήρι – ανδρικό μετόχι – με βάση την Αγία Τριάδα και την περιοχή γύρω από την εκκλησία. Το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε πριν από την επανάσταση του 1821.
Σύμφωνα με το Σ. Κόλλια “….Στον ερειπωμένο οικισμό του Λαμπρικά κατέφυγε στην λεηλασία του 1825 από τις ορδές του Κιουταχή, ομάδα από γυναικόπαιδα του Κουρσαλά για να κρυφτούν προσωρινά, αλλά έγιναν αντιληπτοί από τους Τούρκους, ερχόμενους από Βάρη με πολλές συνέπειες“. Ο ίδιος σημειώνει για τη συναισθηματική σύνδεση των κατοίκων του Κορωπίου με τα Λαμπρικά: ” .. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, κεντρική του εκεί χωριού, εορτάζετο ως πολιούχος και για το Κορωπί μέχρι που εκτίσθη ο ναός της Αναλήψεως, αν και υπήρχε ο ναός της Κοιμήσεως Θεοτόκου! “
Σύμφωνα με την παράδοση η περιοχή των Λαμπρικών ήταν κυρίως αμπελότοπος στον οποίο φυτεύτηκαν τα πρώτα αμπέλια της περιοχής.
(1) Όλγα Κακαβογιάννη, Π. Μιχαηλίδη, Φωτεινή Νέζερη, Κερασία Ντούνη. Από τον πρωτοελλαδικό οικισμό στα Λαμπρικά Κορωπίου. Από τα Μεσόγεια στον Αργοσαρωνικό, Β´ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Δήμος Μαρκοπούλου Μεσογαίας.
(2) Όλγα Κακαβογιάννη, Δημήτρης Παράς, Κερασία Ντούνη, Π. Μιχαηλίδη. Μυκηναϊκό νεκροταφείο στο Βουρβάτσι, νεκροταφεία, υδραυλικά έργα και εγκαταστάσεις γεωμετρικών έως υστέρων κλασικών χρόνων στα Λαμπρικά. Από τα Μεσόγεια στον Αργοσαρωνικό, Β´ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Δήμος Μαρκοπούλου Μεσογαίας.
(3) Όλγα Κακαβογιάννη, Φωτεινή Νέζερη, Π. Μιχαηλίδη, Κερασία Ντούνη. Έρευνα τμήματος πρωτοελλαδικού οικισμού στα Λαμπρικά Κορωπίου. Πρακτικά ΙΑ’ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ. Αττικής. Σπάτα 11-14 Νοεμβρίου 2004. Σπάτα 2006.
(4) Ανδρίκου Ελένη, Κερασία Ντούνη. Κίτσι – Θήτι Κορωπίου: Το παρόν και το μέλλον ενός αρχαίου δήμου. Πρακτικά ΙΒ’ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ. Αττικής. Παλλήνη 30 Νοεμβρίου – 3 Δεκεμβρίου 2006. Καλύβια Θορικού Αττικής 2008.
(5) Σεραφείμ Κόλλιας Τοπογράφος Μηχανικός. Οικισμοί περιοχής Κορωπίου κατά την Τουρκοκρατία. Πρακτικά Η’ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ. Αττικής. “Χρυσή Τομή” Σύνδεσμος Πνευματικής και Κοινωνικής Δραστηριότητας Κερατέας. Κερατέα 2001.