Υμηττός

Τρύπια Σπηλιά

Η Τρύπια Σπηλιά βρίσκεται νότια του διάσελου του Σταυρού στη δυτική πλευρά το λόφου του Μαυροβουνίου σε υψόμετρο 520 μ. Ο Ι. Ιωάννου, Σπηλαιολόγος, σε ανακοίνωσή του (1) στη Ζ’ Επιστημονική Συνάντηση ΝΑ Αττικής στο Κορωπί το 1998, περιγράφει την Τρύπια Σπηλιά ως Φυσικό Γεφύρι ως εξής:

tripiaspilia1

Το άνοιγμα της φυσικής γέφυρας στη βάση της είναι 10 μ., το πλάτος 6 μ, και το ύψος ..15μ.. Το κατάστρωμά της είναι 5 μ. επί 2 μ. Πριν καταπέσει ο θόλος υπήρχε σπήλαιο με διαστάσεις 42 μ. επί 20 μ. και περίπου ύψος οροφής 30 μ. Από το παλιό σπήλαιο απέμεινε η είσοδος ως μεγάλη πέτρινη γέφυρα.

Ο Ι. Ιωάννου αναφέρεται και στους θρύλους που συνδέονται με το πέτρινο γεφύρι:

Θρύλος θέλει να κατοικούν νεράιδες στη φυσική γέφυρα…Βοσκοί άκουγαν τα τραγούδια τους. Νεαρός βοσκός κρύφτηκε για να τις δει. Τα μεσάνυχτα ήρθαν οι νεράιδες και άρχισαν να τραγουδούν και να χορεύουν. Θαμπωμένος από την ομορφιά τους ο μικρός τσοπάνος βγήκε από τη κρυψώνα του. Οι νεράιδες ταράχτηκαν από την παρουσία του και εξαφανίστηκαν. Από τότε σάλεψαν τα λογικά του και παρέμεινε όλη του τη ζωή στη φυσική γέφυρα…

Μια διαφορετική άποψη ως προς την ιστορία της σπηλιάς διατύπωσε στη Ι’ Επιστημονική Συνάντηση της ΝΑ Αττικής στα Καλύβια Θορικού το 2002 ο Χ. Κορρές, Χημικός Μηχανικός PRD, στην ανακοίνωσή του (2) «Μεταλλεία σιδήρου στον Υμηττό» όταν παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνας που είχε πραγματοποιήσει στην Τρύπια Σπηλιά.

Ειδικότερα υποστήριξε ότι :

α. Ο κρατήρας … προήλθε από κατάρρευση της σκεπής ..υπόγειων μεταλλείων… Συγκεκριμένα στην Τρύπια Σπηλιά βρέθηκε.. κατακόρυφο μεταλλευτικό φρέαρ, διαμέτρου 80εκ. και βάθους περίπου 10μ, το οποίο επικοινωνούσε μέσω κεκλιμένου επιπέδου με την επιφάνεια. Το πηγάδι είναι λαξευμένο σε συμπαγή ασβεστόλιθο και είναι φραγμένο στην κορυφή με ογκόλιθο. ο Tomlinson το έχει χαρακτηρίσει ως αρχαϊκό μεταλλευτικό πηγάδι…

β. Το μεταλλείο αποτελείτο από τρία κυρίως επίπεδα και περιελάμβανε αριθμό οριζόντιων και κατακόρυφων στοών. Είχε τέσσερα κύρια ανοίγματα προς τον εξωτερικό χώρο. Το πρώτο και μικρότερο ήταν στο ανώτερο επίπεδο και κατασκευάστηκε στο στάδιο της διερεύνησης. Το δεύτερο και τρίτο βρισκόνταν στο ύψος του μεσαίου τμήματος του μεταλλείου. Το τέταρτο ήταν λαξευμένο στην εξωτερική κατακόρυφο κλυτή του βουνου και ένωνε τον πυθμένα του  με το περιβάλλον. Μετά την κατολίσθηση το στόμιο αυτό διευρύνθηκε και εμφανίζεται σήμερα ως Πέτρινο Γεφύρι.

γ. Από φυσικής απόψεως, το μετάλλευμά του είχε τη μορφή «φακού». Κατά το σχηματισμό του δηλαδή, το τηγμένο μετάλλευμα έφθασε στην επιφάνεια της γης και εγκλωβίστηκε μέσα στο στρώμα καθαρού ανθρακικού ασβεστίου, δημιουργώντας μεταλλευτικό φακό με σαφή όρια. Το οριακό στρώμα, το οποίο και σώζεται σήμερα, είναι πλούσιο σε ανθρακικό ασβέστιο και πολύ φτωχό σε γκαιτίτη, δηλαδή ένα από τα οξείδια του τρισθενούς σιδήρου

δ. Τη  χρονολογία των μεταλλείων συνάγει  με βάση τη γενικότερη εξέλιξη της μεταλλουργίας σιδήρου σημειώνοντας:

Η εξέλιξη της μεταλλουργίας έγινε γύρω στο 1.450 – 1.400 πΧ, όταν άρχισε η παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων σιδήρου. Η τότε γνωστή τεχνολογία μπορούσε να δώσει σίδηρο κατάλληλο μόνο για εργαλεία, ενώ ήταν ακατάλληλος για κατασκευή όπλων. Η κατασκευή των πρώτων σιδερένιων εργαλείων, βοήθησε την υλοτομία στο να γίνεται εντατικά, άρα να προσφέρεται με άνεση η ενέργεια για τη μαζική παραγωγή σιδήρου και την εξάπλωσή του, η οποία έγινε παράλληλα με την ανάπτυξη της γεωργίας σε εκτάσεις που πρώτα καλύπτονταν από δάση. …Ακριβώς σε εκείνη την περίοδο εμφανίζεται και η πόλις που αργότερα ονομάστηκε Αθήνα. Το ´Αστυ ιδρύθηκε από τους ´Ιωνες σε μια περιοχή που ήταν γεωργικώς ανεκμετάλλευτη, προφανώς επειδή καλυπτόταν από δάση. Η χρήση σιδηρών εργαλείων εξασφάλισε και εδώ άφθονη γη και ενέργεια. Αρχίζει έτσι μια ήρεμη περίοδος όπου οι κάτοικοι του ´Αστεως ασχολούνται με την κεραμική, η οποία χρειάζεται επίσης φθηνή ενέργεια. Δηλαδή υλοτόμηση δασών. Επειδή είναι προφανές ότι η μεταλλευτική δραστηριότητα δε μπορεί να έχει ξεκινήσει πριν την ίδρυση του ´Αστεως, γίνεται φανερό ότι υπάρχει ταύτιση της έναρξης της πρώιμης εποχής του σιδήρου, με την κατασκευή εργαλείων, και της ίδρυσης των Αθηνών μέσα από τα συγκεκριμένα μεταλλεία του Υμηττού. Επομένως εύκολως συμπεραίνεται ότι τα συγκεκριμένα μεταλλεία χρονολογούνται ότι κατασκευάστηκαν στο τέλος του 15ου και στις αρχές του 14ου π.χ. αιώνα.

(1) Ι. Ιωάννου, Σπηλαιολόγος, «Φυσικά Γεφύρια Νοτιοανατολικής Αττικής», Ζ’ Επιστημονική Συνάντηση ΝΑ Αττικής Κορωπί 1998.

(2) Χρήστος Κορρές, Χημικός Μηχανικός PRD, «Μεταλλεία σιδήρου στον Υμηττό», Ι’ Επιστημονική Συνάντηση της ΝΑ Αττικής Καλύβια Θορικού 2002.